Geceleri Gökyüzüne Bakan Bilim İnsanı: Ali Kuşçu

Çocukluk Yılları: Yıldızların Altında Büyüyen Bir Dahi

Ali Kuşçu’nun çocukluğu, bugün hala hayranlıkla anılan bir dönemdir. İpek Yolu’nun kalbinde, Semerkand kentinde, 1403 yılında dünyaya geldi. Düşünsene, büyük bir kıymet olan Semerkand’ın göklerini izleyerek büyüyorsun. Yıldızlar, ay ve gezegenler, onun için birer bilmece gibiydi. Aynı mahallede yaşasaydık, o yıldız dolu gökyüzüne birlikte bakar ve saatlerce “Acaba bu yıldızlar ne anlatıyor?” diye tartışırdık.

Semerkand, o dönemde İslam dünyasının bilim merkezlerinden biriydi. Ali Kuşçu’nun bilim aşkı da burada filizlendi. Babası, Timurlenk’in sarayında kuşçubaşı olarak çalışıyordu ve doğadan gelen bu merak, belki de babasından genetik bir mirastı. Sen de hiç böyle genetik bir merak ya da yetenek hissettin mi ailende? İşte Ali Kuşçu, bu impulsla daha genç yaşlarda astronomiye ilgi duymaya başladı. İlk derslerini de hocası Uluğ Bey’den aldı; bu tanışma, onun bilim kariyerinin temel taşını oluşturdu.

Uluğ Bey ve Büyük Medrese Yılları

Genç Ali, Uluğ Bey’in dersleri sayesinde matematik ve astronomi bilgilerini geliştirirken Semerkand Rasathanesi’nde önemli çalışmalara imza attı. Bugün, bilimde kaydedilen birçok ilerlemeyi düşünecek olursak, bu başlangıç öyle hafife alınacak bir şey değil, değil mi? Bu dönemi, bir nevi bilimsel bir rönesans olarak da tarif etmek mümkün. Zaten Ali Kuşçu için “Uluğ Bey Medresesi’nin göz bebeği” denir.

Kendisine duyulan güven, kısa sürede onu daha özgür çalışmalar yapmaya itti. Göklerin sırlarını çözmeye adanmış bir hayattı bu. Bir defasında bir arkadaşım “Bu kadar eski bir dönemde bu kadar bilgiye nasıl ulaşabiliyorlardı?” diye sormuştu. Açıkçası, evet, günümüzle karşılaştırınca bazı şeylere insanın aklı ermiyor. Ama bilgeliğin ve azmin önünde duracak pek bir şey olmadığını da Ali Kuşçu’dan bir kez daha öğrenmiş olduk.

İstanbul’a Giden Yolculuk

İlginçtir ki, Ali Kuşçu’nun hayatı, 1450’lerin başında İstanbul’a gitmesiyle farklı bir yön kazandı. İstanbul, Fatih Sultan Mehmet’in kuşatmasından hemen sonra bilimin mekânı olmaya aday bir yerdi. Sultan, bilim ve sanata büyük önem veriyordu. Ali Kuşçu, bu kentte büyük bir keşif ruhu içerisinde dolaşmış ve hatta bizzat Fatih Sultan Mehmet’in davetiyle İstanbul’a yerleşmişti. İstanbul’un hareketli, renkli ve zengin kültürü içerisinde kim bilir ne ilhamlar bulmuştur.

O sıralar, bir dostum bana “İstanbul’un tarih kokan sokaklarında bir bilim insanı olmak nasıl bir duygu?” diye sormuştu. Gerçekten düşündüğünüzde, her adımda tarihin başka bir parçasına rastlamak insanın zihnini açar. İşte Ali Kuşçu, bu ilhamla büyük hesaplamalar yapabildi, hem kendi devrinde hem de sonrasında birçok bilim insanına ışık tuttu.

Fatih’in Sarayında Bir Bilim Âşığı

Ali Kuşçu, Fatih Sultan Mehmet’in ilgi ve desteğiyle İstanbul’da pek çok bilimsel çalışmaya imza attı. Rasathane ve medreselerde hem astronomi dersleri verdi hem de gözlemlerine devam etti. Fatih’in yanında bulunan bir bilim insanı olarak, elbette ki sarayın atmosferinden de çok etkilendiğini düşünebiliriz. Bunu biraz sarayın içinde yaşayan ilham perileri gibi düşünmek mümkün. İstanbul Üniversitesi’nin temel taşlarını oluşturan çalışmalara imzasını atan Ali Kuşçu, eğitim sisteminde de pek çok yenilik getirmişti.

Fatih’in desteği onu daha cesur yapmış olmalı ki, bilimsel araştırmalarında hiç duraksamadan ilerlemeye devam etti. Bu dönemde sohbet imkânı bulsaydık onunla, sanırım sormak isteyeceğim ilk soru “Fatih ile çalışmaların ne kadar özgürdü?” olurdu. Sultan’ın bilime olan ilgili ve merakı, pek çok eserin ortaya çıkmasını sağladı. Bu da Ali Kuşçu’nun, bilim dünyasında daha cesur bir şekilde yürümeye devam etmesine olanak sağladı.

Ölümsüz Eserler: Zic-i Uluğ Bey ve Faziletleri

Ali Kuşçu’nun “Zic-i Uluğ Bey” adlı eseri, zamanının en önemli astronomik eserlerinden biridir. Zic dediğimiz, yıldız katalogları içeren astronomik kitaplar; bunlar o dönemin bilim insanları için birer hazineydi. Bir defasında kitaplara olan düşkünlüğümden söz ederken bir arkadaşım, “Ali Kuşçu’nun eserlerinden biri eline geçseydi, nasıl hissederdin?” demişti. Düşünsene, zamanlar arası bir köprü kuruyorsun ve birden kendini o dönemin bir bilim ietkinliği içinde buluyorsun.

Zic-i Uluğ Bey, sadece gökyüzünün haritasını çıkarmakla kalmaz, aynı zamanda o dönemin astronomik ölçümlerini de barındırır. Eserlerinin tarih boyunca bu kadar etkili olması, Ali Kuşçu’nun bilimsel mirasının neden bu kadar değerli olduğunu açıkça gösterir. Sen olsan hangi göksel mekânı ziyaret ederdin?

Bilim ve Aile Hayatı Bir Arada

Ali Kuşçu’nun yaşamında bilim kadar aile de önemli bir yer tutuyordu. Düşünürken, bir insanın başarısında ailesinin desteği nasıl etkili oluyorsa, Ali Kuşçu da aynı şekilde ailesinden büyük destek görmüştü. Aile, her zaman onun gücünü aldığı yer olmuştu. “Her başarılı erkeğin arkasında bir kadın vardır” sözünü hatırlayın. Bu noktada, Ali Kuşçu’nun ailesi, onun bilim yolculuğunda sağlam bir destek çemberiydi.

Ali Kuşçu’nun ailesi, onu her zaman desteklemiş, onun büyük bilimsel hedeflerinin peşinde koşarken en yakın destekçisi olmuştu. Biliriz ki, bilim uzun, bazen yalnız bir yolculuktur. Ali Kuşçu’nun ailesi, ona bu yalnızlık sürdüğünde bile güç vermeye devam etmiştir. Belki de onun bu bilimsel başarıları ardında, ailesinden aldığı destek yatıyor.

Ölüm ve Sonsuzluğa Uzanan Mirası

Ali Kuşçu, 1474 yılında İstanbul’da vefat ettiğinde arkasında büyük bir bilimsel miras bırakıyordu. Bugün pek çok kişi onun eserlerinden ve yeniliklerinden etkileniyor. Onun bilimsel metotları ve gözlemleri, sonraki yüzyıllarda birçok bilim insanı için temel kaynak haline gelmiştir. Ölümsüz eserleri, bilim dünyasının kalbinde yankılanmaya devam ediyor.

Ali Kuşçu’nun yaşamı ve bilime kattıkları, bizlere de birçok ders veriyor. Bilim ve azimle dolu bir hayat yaşadı. Senin de hayatında ilham aldığın bir bilim insanı ya da düşünür var mı? Ali Kuşçu, bugün de gökyüzüne baktığımızda bize bilim ve merak dolu bir yaşamın ne kadar değerli olduğunu hatırlatıyor.