Günümüz dijital çağında Sahte Haberler, bilgiye hızla ulaşmak kadar, doğruluğunu sorgulamak da önemli. İşte “Bu gerçekten oldu mu?” dedirten haberleri ayıklamanın yolları.
Kaynağı Bir Kere Daha Düşünelim
Hani derler ya, “ateş olmayan yerden duman çıkmaz” diye, işte bu atasözünü her okuduğumuz habere uyarlamak lazım. Çoğu zaman haberin doğru olup olmadığını anlamanın ilk yolu kaynağını kontrol etmekten geçiyor. İnsan bazen teyzesinin WhatsApp grubunda gördüğü bir haberi doğru kabul edebiliyor, ama bu tuzağa düşmemek için kaynağın güvenilir olup olmadığını gözden geçirmek şart. Resmi bir kurumun web sitesi mi, bilinen bir gazete mi ya da tanınmış bir gazeteci mi yazmış, bir bakın derim.
Haber Çok İyi ya da Çok Kötü, Olabilir mi Gerçekten?
Bazı haberler o kadar müthiş gelir ki insana, inanmak isteriz hemen. Ancak şöyle bir durup, “Bu kadar iyi mi gerçekten?” diye sormak lazım. Sensasyonel başlıklar ve acayip iddialar genelde insanların ilgisini çekmek için kurgulanmış olur. Yani arkadaşlar, arada bir “Bu haber biraz abartılı değil mi?” şüphesine kapılmanın kimseye bir zararı yok.
Haberde İmla Hataları mı Var?
Özgürlüğümüzü savunurken dahi kimse hatasız değildir, ama eğer bir haber çokça imla hatası içeriyorsa, bu bir uyarı sinyali olabilir. Profesyonel kurumlar ya da ciddi gazeteciler, dikkatli bir yazım süreci uygularlar. Eğer metin bir arkadaşınızın sınav kağıdını andırıyorsa, okumadan geçmenizde fayda var.
Başka Yerde de Aynı Haberi Gördünüz mü?
Bir haberin doğruluğunu anlamanın bir başka yolu da onu diğer kaynaklarla karşılaştırmak. Eğer dört bir yanımız aynı haberi yankılıyorsa, büyük ihtimalle bir doğruluk payı var. Tabii bu demek değil ki aynı haberi birbirinden süper güvenilir olmayan birkaç sitede görmek yetiyor. Kendimize, “Bir yerde yanılıyor olabilir miyim?” diye sormak gerek. Sonuçta şüpheci gözle bakmak her zaman iyi bir strateji.
Yazar Kimmiş?
Bazen bir haberin önemli olup olmadığını anlamamızda yazarın kimliği de etkili olabilir. Daha önce adını hiç duymadığınız birinden gelen ‘inanılmaz’ iddialara dikkat edin. Hakkında ‘kimmiş bu?’ diye Google’a sorarak biraz araştırma yapmak gerekiyor. Yoksa pazarcıdan aldığınız ürünün gerçekten kaliteli olduğuna inanmak gibi bir şey olur.
Tarih Ne Diyor?
Tarihe bakarak haberin gerçek mi, yoksa bir eskiyi yeni gibi mi sunduğunu anlayabilirsiniz. Geçmişin siyasi ve sosyal olaylarına benziyor mu? Yıllar önce yaşanmış ve doğruluğu o zaman da şüpheli olan bir haberin yeniden ısıtılıp önümüze sunulması çok mümkün. Bu nedenle haberin yayım tarihine göz atmak ve bununla birlikte içerik güncelliğini sorgulamak önemli.
Sağduyunuzu Kullanın
İnternet dünyasında her gördüğümüze hemen inanmamak için belki de en önemli adım sağduyumuzu devreye sokmaktır. Maalesef, özellikle duygularımızla oynayan hikayelere karşı bağışıklığımız zayıf. Ama unutmayalım, iyi bir arkadaş gibi internetin de her zaman dürüst olması beklenemez. Düşman kazanmadan sağduyu sayesinde bilgi kirliliğinden korunabiliriz.
Şüpheli Görselleri Bir Gözden Geçirin
Evet, hepimiz akıllı telefonlarımızın bir tuşa basarak fotoğraf çekme kapasitesinden etkilenmişizdir, fakat her görsel göründüğü kadar masum değildir. Doğru araçlarla görselleri analiz etmek ve kaynaklarını sorgulamak, haberin doğruluğunu anlamada faydalıdır. Bildiğiniz üzere gerçek her zaman bize gösterilenden farklı olabilir.
Çelişkili İfadeler Var mı?
Bir haberin farklı kısımları tutarsızsa veya geçmiş olaylarla çelişiyorsa, şüphelenmek kaçınılmazdır. İyi yazılmış bir içerik, okuyucuyu ikileme düşürmez ya da kafa karışıklığı yaratmaz. İki kere okuyup hâlâ bir mantık oluşturmuyorsanız, dikkatli olun, derim.
İnterneti Kapsamlı Kullanın
Özgürlüğümüz ve bilgiye erişim hakkımız gereği interneti kullanarak haberi daha fazla kaynakla karşılaştırabiliriz. Çeşitli gözler ve sesler, doğruyu bulmamıza yardımcı olur. İyi bir araştırma ile yanıldığımızı fark etmemiz ya da haberi yaymadan önce doğruluğuna emin olmamız mümkün.
Kaynaklar
SOSYAL MEDYADA YALAN HABER NASIL TESPİT EDİLİR?
Sahte Haberler | KÜTÜPHANE – İstinye Üniversitesi
Explained: What is False Information (Fake News)? – Webwise
Sahte haberleri nasıl tanırsınız : r/coolguides
Yorum Bırakın