İlk yardım çantasında steril gazlı bez, elastik ve üçgen bandaj, yara bandı–tıbbi bant, antiseptik mendil/solüsyon, makas–cımbız, tek kullanımlık eldiven, termal battaniye, turnike veya soğuk kompres, CPR bariyeri, ateş ölçer ve acil telefon kartı (112, 114) bulunmalı; kişisel ilaçlar etiketlenmelidir.
Neden ilk yardım çantası?
Kaza ve yaralanmalarda “ilk 5–10 dakika”, doğru malzeme ve temel uygulamalarla hasarı azaltır; profesyonel yardım gelene kadar köprü kurar. Türkiye’de tüm acil durumlar için tek numara 112’dir; zehirlenmelerde 114 UZEM danışmanlık verir. Çantanızda bu numaraların yazılı olduğu bir kart mutlaka bulunsun. İlk yardımın etkisi, doğru ekipman + doğru bilgi + düzenli bakım üçlüsüne dayanır.
Temel içerik: Eksiksiz liste
Aşağıdaki çekirdek set, Türkiye’deki resmi rehberler ile uluslararası iyi uygulamaların ortak paydasından derlenmiştir. Ev, araç, işyeri ve seyahatte aynı temel omurga geçerlidir; senaryoya göre eklemeler yapılır.
Sarf malzemeleri
- Steril gazlı bez (7,5×7,5 cm ve 10×10 cm paketler)
- Yapışkan yara bandı (farklı boylar) ve hipoalerjenik tıbbi bant
- Elastik bandaj (5–10 cm) ve üçgen bandaj
- Steril yanık örtüsü veya hidrojel yanık pedi
- Antiseptik mendil/solüsyon; tek doz steril serum fizyolojik (göz/yarayı yıkama)
- Anında soğuk kompres (instant cold pack)
- Steril ped/kompres (kanama kontrolü için)
Koruyucu ekipman
- Tek kullanımlık nitril eldiven (en az 2–3 çift)
- Suni solunum maskesi / CPR bariyeri (tek yönlü valfli)
- Cerrahi maske veya FFP2 ve el antiseptiği
- Termal (izotermik) battaniye
- Sağlık Sektöründe Yenilikler
Alet–aksesuar
- Künt uçlu travma makası
- Cımbız, çengelli iğne/emniyet pimi
- Tıbbi turnike (eğitimle ve son çare olarak)
- Dijital veya temassız ateş ölçer
- Pilli el feneri + yedek pil, düdük
- Su geçirmez kilitli poşetler (steril kalması/ıslanmaması için)
- Not kartı + kalem (olay saati, verilen ilk yardım notları)
İlaç ve kişisel ekler
- Kişisel reçeteli ilaçlar (alerji/astım vb.) orijinal ambalajında; isim–doz–SKT etiketli
- OTC ağrı kesici/ateş düşürücü (paracetamol/ibuprofen)
- Antihistaminik (talimatına uygun)
- Arı sokması için tek kullanımlık buz paketi, lokal antiseptik krem
- Çocuklu aileler için: doz şırıngası, bebek nazal aspiratörü
Not: İlaçlar “ilk yardımın” yerine geçmez; doktor önerisi ve prospektüse uyum şarttır. Zehirlenmede kusturmaya çalışmayın; 114’ü arayın.
Farklı kullanım senaryoları
Ev: Kesik–yanık–çarpma sık görülür. Gazlı bez, yanık pedi, soğuk kompres ve CPR bariyeri sayısını artırın.
Araç: Cam kesikleri ve trafik kazası riski için üçgen bandaj, yansıtıcı yelek, fener ve düdük ekleyin. Çantayı sürücü koltuğundan erişilebilir bir yerde tutun. Afet/karayolu yaşam destek malzemeleri ayrı bir “acil durum çantası”nda bulunmalıdır.
İş yeri: Personel sayısı ve risk sınıfına göre kit kapasitesi planlanır; eğitimli ilkyardımcı ve uygun donanım bulundurmak yasal bir yükümlülüktür.
Doğa/spor: Termal battaniye, elastik bandaj, katlanır alüminyum atel, kurtarma düdüğü ve suya dayanıklı ambalaj.
Bebek/çocuk: Ateş ölçer; çocuk doz tabloları; hipoalerjenik yara bantları ve nazal aspiratör.
Adım adım: İlk yardım çantası nasıl hazırlanır?
- Çantayı seçin: Darbeye dayanıklı, içi bölmeli, suya dayanıklı; dışına net bir “İlk Yardım” etiketi koyun.
- Çekirdek seti yerleştirin: Gazlı bez–bandaj–antiseptik–CPR bariyeri–eldiven–termal battaniye–makas–cımbız–soğuk kompres.
- Senaryoya göre tamamlayın: Ev/araç/iş/doğa için farklılaştırın; araçta fener–düdük–yansıtıcı yelek bulundurun.
- Acil kartı ekleyin: 112 ve 114 UZEM numaraları; aile hekimi, kronik hastalık ve alerji bilgileri.
- Kontrol planı oluşturun: 6 ayda bir envanter ve son kullanma tarihlerini gözden geçirin; kullanılanları hemen tamamlayın.
Bakım, yerleşim ve etiketleme
- Erişilebilirlik: Evde nemsiz ve herkesin bildiği bir yer; araçta koltuk altı/kapı içi gibi çabuk ulaşılabilir bir nokta.
- Tarih yönetimi: Antiseptikler, bant yapışkanları ve ilaçlar zamanla bozulur; SKT’leri takvime işleyin.
- Hijyen: Kullanılmış malzemeleri sızdırmaz poşete alın; evsel atıktan ayrı tutun.
- Eğitim: Aile bireyleri çantanın yerini ve 112’yi ararken verilecek bilgileri (konum–olay tanımı–yaralı sayısı) bilmelidir.
Kısa tablo: Kategori–Örnek–Neden
| Kategori | Örnek | Neden |
|---|---|---|
| Kanama kontrolü | Steril gaz, elastik/üçgen bandaj, tıbbi bant | Kanamayı durdurmak ve tespit |
| Hijyen | Antiseptik mendil/solüsyon, eldiven | Enfeksiyon ve bulaş riskini azaltma |
| Solunum–dolaşım | CPR bariyeri, termal battaniye | Temel yaşam desteği, ısı kaybını önleme |
| Destek | Soğuk kompres, makas, cımbız | Şişlik/acı kontrolü, güvenli müdahale |
| İletişim | Acil kartı (112, 114), düdük | Yardımı hızlandırma, yönlendirme |
Sık yapılan hatalar
- “Sadece ilaçtan oluşan çanta”: İlk yardım; sarf, koruyucu ve alet üçlüsüne dayanır. İlaçlar kişiye özeldir.
- Turnikeyi yanlış uygulamak: Eğitim yoksa sadece şiddetli, kontrol edilemeyen kanamalarda ve son çare olarak kullanılır.
- Antiseptiği göze rastgele kullanmak: Göz için tercihen steril serum fizyolojik kullanın.
- Acil numaraları bilmemek: Tüm aciller 112; zehirlenmede 114 UZEM’i arayın.
- Tarihleri kontrol etmemek: Bandajların yapışkanı ve solüsyonlar zamanla özellik kaybeder.
SSS (5 soru–cevap)
1) İlk yardım çantamda minimum set nedir?
Steril gazlı bez, elastik–üçgen bandaj, yara bandı–tıbbi bant, antiseptik mendiller, eldiven, CPR bariyeri, makas, cımbız, soğuk kompres, termal battaniye, ateş ölçer ve acil telefon kartı (112, 114).
2) Çantayı ne sıklıkla kontrol etmeliyim?
En az 6 ayda bir envanter ve son kullanma tarihi kontrolü yapın; kullanılan/bozulan malzemeleri hemen yenileyin.
3) İlaç koymalı mıyım?
Kişisel/reçeteli ilaçlarınızı etiketleyerek ekleyebilirsiniz. OTC ilaçlar için kullanım talimatına uyun. Zehirlenme şüphesinde 114 UZEM’i arayın; kusturmaya çalışmayın.
4) Araçtaki “afete hazırlık çantası” ile ilk yardım çantası aynı mı?
Hayır. Afet çantası; su–yiyecek–radyo–fener–belge kopyaları gibi yaşam desteği içerir. İlk yardım çantası tıbbi müdahale içindir; ikisi birbirini tamamlar.
5) Acil durumda önce kimi aramalıyım?
Türkiye’de tek acil çağrı numarası 112’dir. Zehirlenme durumlarında danışmanlık için 114 UZEM destek verir.
Yazar ve güncelleme
Yazar: Alparslan Güngör
Uzmanlık (E-E-A-T): Yerel mevzuat ve sağlık kuruluşlarının rehberleriyle uyumlu, senaryo temelli pratik öneriler; TR terminoloji ve ölçülerle yazıldı; tıbbi teşhis yerine geçmez.
Son güncelleme: 27 Ağustos 2025
Kaynaklar
Resmî Türkiye kaynakları
Sağlık Bakanlığı – İlk Yardım ana sayfa: https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-78789/ilk-yardim.html
İlkyardım Yönetmeliği (28.07.2016): https://teftis.saglik.gov.tr/TR-7932/ilkyardim-yonetmeligi.html
112 Acil Çağrı Merkezi (tek numara): https://www.112.gov.tr/
114 UZEM – Ulusal Zehir Danışma Merkezi: https://www.saglik.gov.tr/TR%2C11518/114-uzem.html
AFAD – Afet ve Acil Durum Çantası: https://www.afad.gov.tr/afet-ve-acil-durum-cantasi-nasil-hazirlanmali
Uluslararası rehberler ve standartlar
American Red Cross – “Make a First Aid Kit”: https://www.redcross.org/get-help/how-to-prepare-for-emergencies/anatomy-of-a-first-aid-kit.html
American Red Cross – “Anatomy of a First Aid Kit” (PDF): https://www.redcross.org/content/dam/redcross/atg/Chapters/Division_8_-_Media/Central-Southeast_Ohio_Region__Columbus_/Anatomy_of_a_First_Aid_Kit.pdf
OSHA 1910.151, Ek A (First Aid Kits – Non-Mandatory): https://www.osha.gov/laws-regs/regulations/standardnumber/1910/1910.151AppA
ANSI/ISEA Z308.1-2021 “Just the Facts” (PDF): https://safetyequipment.org/wp-content/uploads/2022/12/Just-the-Facts-flyer.pdf
ANSI/ISEA Z308.1-2021 genel bakış: https://blog.ansi.org/ansi/workplace-first-aid-kits-ansi-isea-z308-2021/
Kızılay (destekleyici eğitim materyali)
Türk Kızılay – İlk Yardım ana sayfa: https://www.kizilay.org.tr/neler-yapiyoruz/ilk-yardim
Türk Kızılay – İlk Yardım Cep/El Kitabı (seçili yayınlar): https://www.ilkyardim.org.tr/
Erişim tarihi: 27 Ağustos 2025.
Yorum Bırakın