Ünlü Filozofların Etik Görüşleriyle Hayata Bakış

Aristoteles ve Mutluluk Peşinde Koşmak

Aristoteles’in etik anlayışı deyince, hep aklıma huzurlu bir kahve keyfi gibi bir hayat gelir. “Eudaimonia” yani mutluluk ya da iyi yaşamak onun etik anlayışının merkezindeydi. Bir gün bir parkta oturup kitabımı okurken, etrafımda koşuşturan çocukları izliyordum. O an düşündüm de Aristoteles’in de dediği gibi, gerçek mutluluk dış faktörlere bağlı değil, iç huzurdan kaynaklanıyor. Eminim sen de bazen dış etkenlerin mutluluğunu nasıl etkilediğini fark ediyorsundur.

Aristoteles’in öğütlerinden biri de ‘orta yol’ kavramıydı. Ne tam cimriliğe saplanan bir tasarruf, ne de alabildiğine savurganlık… Orta yolu bulmak öyle özel bir şey ki! Mesela, geçenlerde bir arkadaşla yemeğe çıkmıştım, sipariş verirken bütçemi düşünerek en pahalı yemeği değil de, en iyi hissettiğim yemeği seçtim. Doğru karar almak bazen böyle basit tercihlere bağlı oluyor. Zor mu, sen de böyle ikilemler yaşıyor musun?

Immanuel Kant ve Evrensel Ahlak İlkeleri

Immanuel Kant’ın “Kategorik Imperatif” kavramı, bana hep evrensel yasalar gibi gelir; sanki güneşin her sabah doğması gibi değişmez. Kant’a göre, yapılacak her eylem evrensel bir yasa oluşturmalı. Düşünsene, herkesin hep doğruyu söylemesi gerektiği bir dünya! Tabii, bu kadar katı olması zor ama günlük yaşantıda bu ilkeyi uygulamak beni fazlasıyla düşündürüyor. Bir keresinde, küçük bir yalan söylemiştim ve etkilerini düşündüğümde Kant haklıydı…

Gerçek şu ki, Kant’a göre ahlak kuralları kişisel değil, evrensel olmalı. Bazı günler, sabahları işe giderken dolmuşta başkasının yerine oturmak yerine ayakta durmayı tercih ediyorum. Bu küçük fedakarlıklar bile günlük hayatta “kategorik imperatif” ilkesine hizmet ediyor. Peki, ya sen bu tür ilkeleri günlük yaşamında nasıl uyguluyorsun?

Sokrates ve Sorgulayan Yaşam

Sokrates’in “Sorgulanmamış hayat yaşanmaya değmez” sözü, birçoğumuz için adeta bir klavuz haline gelmiştir. Hayatta ne yaparsak yapalım, her şeyin altında yatan anlamı aramak bana kendimi daha bağlı hissettiriyor. Bir sabah kahvaltıda, gazetede okuduğum bir haber üzerine düşündüm de, sorgulamak insanı ne kadar derinleştiriyor ya!

Sokrates’in meydan okuyucu tarzı, bazen günlük hayatta da karşıma çıkıyor. Geçenlerde bir arkadaşımla bir konuyu tartışırken, onun dediklerini sorguladığımda, aslında ikimizin de daha derin düşünmeye ihtiyacı olduğunu fark ettik. Tartışmalarımızın sonunda hep ikimiz de “Acaba doğru mu düşünüyoruz?” diye kendimizi sorgularız. Ya sen? En son ne zaman düşüncelerini sorguladın?

John Stuart Mill ve Mutluluk Prensibi

John Stuart Mill’in faydacı bakışı, belki de modern dünyada en çok uygulanan etik görüşlerden biri. En çok sayıda insanın mutluluğuna hizmet etmek, günümüz toplumunda birçok kararda kendine yer buluyor. Bir arkadaşımın düğün organizasyonunda bizzat deneyimledim, her karar başkalarının mutluluğunu gözeterek alınmıştı. Ne güzel değil mi? Kalabalığın mutluluğunu düşünmek, kendi küçük hedeflerimizi aşmamızı sağlıyor.

Mill’in düşüncesiyle kendi hayatımda da sıkça karşılaşıyorum. Mesela sosyal medya üzerinde yaptığım bir paylaşımın, sadece beni değil, başkalarını da mutlu ettiğini fark ettiğimde, içimde garip bir sevinç oluşuyor. Sanırım ‘daha fazla mutluluk’ ilkesini uygulamak bize de daha fazla tatmin getiriyor. Peki, sen kimin mutluluğu için küçük fedakarlıklar yapıyorsun?

Nietzsche ve Bireyin Üstünlüğü

Nietzsche’nin filozofisi ise biraz zıt bir noktada duruyor. “Üstinsan” ya da “Übermensch” kavramı, insanın kendi potansiyelini fark etmesi ve aşması gerektiğini savunuyor. Bir yandan da bireyselliği öne çıkardığı için farklı bir bakış açısı sunuyor. Geçtiğimiz yıl, kişisel gelişim için yaptığım bir yolculukta Nietzsche’yi sıkça düşündüm. Bazen herkesin peşinden gitmek yerine kendi yolunu çizmek gerekiyor; belki de bu yüzden kendimi yenilenmiş gibi hissettim.

Bir gün yürüyüş yaparken, hayatımın bir alanında bu “üstinsan” fikrini nasıl uygulayabileceğimi düşündüm. Kendine meydan okumak, ulaşılabilecek yeni zirvelerin habercisi gibi, değil mi? Bireyselliğin sınırlarını aşıp aşmamak, her birimizin kendi çizgilerimizi nasıl belirlediğimizle ilgili. Sen de kendi sınırlarını zorluyor musun?

Konfüçyüs ve Erdemli Bir Yaşam

Konfüçyüs, erdemli yaşamın peşinden koşan bir diğer filozof olarak dikkat çeker. Onun yaklaşımı, toplumsal armoniyi ve kişisel ahlakı birleştirir. Aile bağlarının sıkı olduğu geleneksel Türk toplumunda, Konfüçyüsçü düşünce fazlasıyla yankı buluyor. Ne zaman ailemle birlikte bir sofra başında otursak, onun bu evrensel doğrularını hatırlıyorum.

Konfüçyüs’ün erdemli yaşam vurgusu, ilişkilerde dengeyi bulup, saygıyı korumayı tembihler. Mesela, bir arkadaş ortamında yaşadığım küçük bir anlaşmazlıkta, onun öğütlerini hatırlayarak sakin kalmayı başardım. Hoşgörülü olmak ve karşılıklı saygı göstermek, aslında birçok sorunun çözüm anahtarı. Ya sen? Son zamanlarda kimlerle bu erdemli yaşam anlayışını uygulayabildin?

Filozofların Etik Bakış Açıları Hayatımızı Şekillendiriyor

Tarih boyunca filozofların etik görüşleri, insanoğlunun anlam arayışına katkıda bulunmuştur. Belki de bu yüzden günlük hayatta karşılaştığımız küçük durumlarda bile bu büyük düşüncelerin yankılarıyla karşılaşıyoruz. Her ne kadar zaman zaman modern dünyanın karmaşasına ayak uydursak da, bu kadim öğretilerden alacağımız çok ders var.

Toplumlar değişse de, etik ve ahlaki değerler yerinde sayıyor. Her birimizin bu değerleri günlük yaşamında nasıl kullanabileceğine dair düşünmesi gerekiyor. Hayatın her alanında daha etik, daha bilinçli kararlar alabilmek dileğiyle. Sen de içindeki filozofu uyandır ve hayatını daha anlamlı kıl!